Waarom zitten we soms vast?
Bijgewerkt op: 31 mei 2022
Blijf je soms nodeloos malen? Heb je soms het gevoel dat je 'vast' zit?
Elke mens is uniek want onze persoonlijkheid wordt enerzijds erfelijk bepaald en anderzijds zorgde onze (jonge) levenservaring ervoor dat we zijn wie we zijn. We worden grotendeels gevormd door invloeden van buitenaf, zoals je in een vorige artikel al kon lezen.
Onze persoonlijkheid begrijpen, en de bijhorende impact op ons gedrag en communicatie, is een vrij technische en complexe materie. Gelukkig heeft Eric Berne een simpele tool bedacht waarbij we met eenvoudige woorden ingewikkelde dingen beter kunnen begrijpen.
Persoonlijkheidsstructuur: inleiding OVK
In onze menselijke persoonlijkheidsstructuur zitten 3 grote 'blokken', ook wel 'ego-toestanden' genaamd.
Een eerste blok is onze 'computer'. Dat stuk zorgt voor de verwerking van de gegevens (data) die binnenkomen en buitengaan. Dit is het stuk dat op een functionele en rationele manier problemen tracht op te lossen. Als je de kapper wil bezoeken moet je wat acties ondernemen. Je moet een afspraak maken, een wekker zetten, de bus op het juiste tijdstip nemen en rekening houden met de wandelafstand om op tijd te komen. Het is je computer die deze acties neemt. We noemen deze ego-toestand de Volwassene. Dit staat los van het gewone woord 'volwassene' en wat voor invulling je daar aan geeft. Beschouw het even als een nieuw woord en we schrijven het met een hoofdletter: Volwassene.
Een tweede blok, of ego-toestand, bevat onze normen en waarden. Veel van deze normen, waarden en patronen van zorg hebben we geleerd in ons gezin van oorsprong of elders in onze geschiedenis. Wat kan en wat kan niet? Waarom vind de ene stiptheid zo belangrijk terwijl bij de andere spontaniteit eerder primeert? Deze ego-toestand bevat daarnaast ook onze patronen van zorg. Bijvoorbeeld de reactie op iemand die huilt: draai je je weg omdat je ruimte wil geven of zoek je toenadering en geef je een zakdoek? Deze ego-toestand noemen we de Ouder. Beschouw ook hier het woord even als een nieuw begrip.
Een derde en laatste blok is het leukste deel en hier zitten onze emoties. Dat is het gedeelte waar we onze spontaniteit en energie vinden. We noemen dit het Kind. Niet kinderachtig maar kinderlijk.
Visueel stellen we dit zo voor:
Onbewust schakelen
In normale omstandigheden kunnen we springen (schakelen) van de ene ego-toestand naar de andere. Je doet dat volledig automatisch en zonder dat je het merkt. We kijken even naar wat voorbeelden:
We gaan er even vanuit dat je een kappersbezoek niet als prettig ervaart. Je hebt geen zin om uren bij die vervelende kapper te zitten dus je treuzelt voor een afspraak (Kind). Je werkt op kantoor en je weet dat een verzorgd uiterlijk belangrijk is (Ouder). Vervolgens neem je je telefoon en je agenda en je plant de afspraak op een moment dat je vrij bent (Volwassene).
Iemand steekt je voor aan de kassa en je voelt je even kwaad (Kind) want het hoort niet (Ouder) dus je spreekt de persoon respectvol aan (Volwassene).
Hard werken is belangrijk om vooruit te komen in het leven (Ouder), dus je bijt tijdelijk door (Volwassene) en later ben je tevreden met de vruchten van je werk (Kind).
Je kind is gevallen in de tuin en heeft een wonde. Na je eerste paniekreactie (Kind) neem je de EHBO koffer en verzorg je je kind (Volwassene). Als laatste geef je nog een kusje op de wonde bij wijze van troost (Ouder).
In alle voorbeelden voelen we niet dat we schakelen, het gebeurt volledig automatisch.
Vasthangen
Soms gebeurt het dat we blijven vasthangen in een bepaalde ego-toestand en je niet meer schakelt. Op zich is daar niets mis mee tenzij het als een rem begint te werken voor je eigen ontwikkeling of in je contact met anderen.
In de Ouder
Zo kunnen we onnodig vasthangen bij normen en waarden die in de actuele situatie eigenlijk niet binnen proportie zijn. Je wordt op een bepaald vlak te kritisch en je vergeet dat je eigen normen en waarden niet dé normen en waarden zijn. Je verliest flexibiliteit of je hebt meer conflicten dan gemiddeld. Je kan niet meer stoppen met werken.
Hetzelfde kan gezegd worden voor sterk ontwikkelde patronen van zorg. Je bent vergeten waar uw verantwoordelijkheid stopt en waar de andere persoon de zijne start. Je draagt systematisch de zorg voor anderen en stilaan maar zeker de zorg van de wereld. Je verliest eigenwaarde en zelfzorg.
In het Kind
We kunnen ook onnodig vasthangen in het Kind als we er systematisch vanuit gaan dat onze mening en noden niet belangrijk genoeg zijn. Je hebt weinig opties en het overkomt je allemaal. Je hebt het gevoel dat je het onderspit moet delven bij dominante personen. Je gaat soms wel in protest maar het lijkt allemaal niet veel te veranderen. Je verliest stilaan maar zeker je stem of de andere lijkt verantwoordelijk voor je levensgeluk.
Bewust schakelen
Probeer in een moeilijke situatie zicht te krijgen op wat je doet (standaard ego-toestand) en bedenk welke andere mogelijkheden je hebt. Zo stimuleer je automatisch je probleemoplosser (Volwassene) en kan je bewust gaan experimenteren met de Ouder/Kind posities. Het is de kunst om opnieuw te leren schakelen als je vast zit. Des te beter je dit begrijpt (en oefent), des te meer flexibiliteit en energie je te winnen hebt.
Het is trouwens handiger dat je dit model eerder bekijkt als tool om te 'schakelen' en minder om vast te stellen waar je zit. Zo kom je eerder in een oplossingsgerichte mindset.
Desondanks kan het een enorme meerwaarde betekenen als je zicht krijgt waarom je op een bepaalde manier bent gestopt met schakelen. Als je meer wil leren over het thema, neem dan zeker eens een kijkje op onze blog.
Wil jij je eigen remmingen beter begrijpen en weer vlot kunnen schakelen? Contacteer ons vrijblijvend voor meer informatie.